5 пословиц про язык на башкирском
Абайламай һөйләгән – ауырымай үлгән.
Лишнее говорить – себе вредить.
Абынған һөрөнгәндән көлә.
Горшко над котлом смеется, а оба черны.
Абынмаҫ аяҡ булмаҫ, ярылмаҫ таяҡ булмаҫ.
И на доброго коня спотычка живет.
Ағас аламаһы – ботаҡлы, әҙәм аламаһы – ҡорһаҡлы.
Ағас башын ел бутай, әҙәм башын тел бутай.
От одного слова – да на век ссора.
Ағас күрке – япраҡ, әҙәм күрке – сепрәк.
Наряди пень в вешний день, и пень будет красавчик.
Ағас тамырына ҡарап үҫә.
Каков корень, таков и отпрыск.
Ағасына ҡарата балтаһы.
По дереву и топор.
Аҙаҡ – тутлы ҡаҙаҡ.
Потом – суп с котом.
Аҙнаһына биш йома.
Семь пятниц на неделе.
Аҙыҡлы ат арымаҫ.
Не лошадь, а корм везет.
Аҙыҡ мулда бисмилла артын ҡыҫа.
Кто нужды не знает, тот и бога забывает.
Ай булмаһа, йондоҙ бар.
Солнца нет, так и месяц светит.
Ай күрҙе, ҡояш алды.
Был, да сплыл.
Ай үтә, йыл үтә, ай әйләнә, көн үтә.
У бога недолго, а у нас тотчас.
Айһыҙ атты, йылһыҙ ҡатынды маҡтама.
Коня хвали через месяц, а жену – через год.
Айыҡтың уйында – иҫеректең телендә.
Что у трезвого на уме, у пьяного – на языке.
Айырылған айыуға, бүленгән бүрегә юлығыр.
Отделившаяся овца – волку корысть.
Айыуҙан ҡасҡан бүрегә. (Һыуҙан сыҡҡан, утҡа төшкән.)
От волка бежал, да на медведя напал.
Айыуҙан ҡурҡҡан урманға бармаған. (Сиңерткәнән ҡурҡҡан иген икмәгән.)
Волков бояться, в лес не ходить.
Айыуҙы ла бейергә өйрәтәләр.
И медведя плясать учат.
Айыу сәмләнһә, ҡоралайҙы баҫтырыр.
Задор силы не спрашивает.
Ай яҡтыһы ҡауыштырмаҫ, ҡояш нуры ҡыуандырмаҫ.
Луна не подружит, то и солнце не сведет.
Аҡ күргәндә йотоп ҡал.
Режь да ешь пока подкладывают.
Аҡты ҡарайтыуы еңел.
Белое очернить легко.
Аҡһаҡ ултырмаҫ, һаҡау тик тормаҫ.
Немой не умолкнет, хромой не сядет.
Аҡыл – алтын.
Ум-разум дороже золота.
Аҡыллыға ым да етә. (Аҡыллыға – ишара.)
Умному намек, глупому толчок.
Аҡыллы уйлап ултырғансы, иҫәр эшен бөтөргән.
С умом – подумаем, а без ума –сделаем.
Аҡылһыҙ аҡырып алдырыр.
Дураки горлом берут.
Аҡылыңды өскә бүл: берен һөйлә, икеһе эстә торһон.
Не все вслух да в голос.
Аҡ эт бәләһе ҡара эткә.
Били Фому за Еремину вину.
Ала ҡарҙа аласағың булһын.
За богом должок не пропадет.
Алаһы ла, ҡолаһы ла – замана балаһы.
Каковы веки, таковы и дети.
Алғанға алты ла аҙ, биргәнгә биш тә күп.
Берущему и шесть мало, дающему и пять много.
Алдыңдаң артың яҡшы.
Вот вам бог, вот вам и порог.
Алдырыр көн яҙҙырыр.
Не думал, не гадал, как в беду попал.
Алйот юлдаш булмаҫ, ишәк моңдаш булмаҫ.
Дурак не спутник, осел не советчик.
Алма ағасынан алыҫ төшмәй.
Яблоко от яблони далеко не падает.
Алма беш, ауыҙыма төш.
Яблоко, поспевай, в рот полезай.
Алтыла баш булмаған, алтмышта ла йәш булыр.
Чему с молоду не научился, того и под старость не будешь знать.
Алтылағы – алтмышта.
Как рожены, так и заморожены.
Алтын-көмөш яуған ерҙән, тыуған-үҫкән ил яҡшы.
Родная сторона – колыбель, чужая – дырявое корыто.
Алыҫтағы дошмандан аңдып йөрөгән дуҫ яман.
Не грозен враг за горами, а грозней за плечами.
Алыш-биреш – артҡа тибеш.
Торг – яма: упадешь – пропадешь.
Аптыраған ҡатын абышҡаһын атай тигән.
Поживешь – и Кузьму отцом назовешь.
Аптыраған өйрәк арты менән күлгә сумған.
Стал на думах, как на вилах.
Аралар тыныс булһа, ғаилә ҡорос була.
На что и клад, коли в семье лад.
Арба менән ҡуян ҡыуған.
Погнался за зайцем на телеге.
Арҡандың оҙоно, һүҙҙең ҡыҫҡаһы яҡшы.
Хороша веревка длинная, а речь короткая.
Артҡы аҡылға кем дә бай.
Задним умом каждый богат.
Артыҡ аҡыл баш тишәр.
От большого ума сходят с ума.
Артыҡ аттың арты киң.
Чем беднее, тем щедрее.
Арыҡ йоҡо тәмле була.
Беспечальному да усталому сон сладок.
Арыш сәсһәң – көлгә сәс, бойҙай сәсһәң – боҙға сәс.
Рожь сей в золу, а пшеницу в пору.
Ас кешенән хас кеше яман.
Сытый волк смирнее завистливого человека.
Ас тамағым, тыныс ҡолағым.
Лучше хлеб с водою, чем пирог с бедою.
Астың күҙе икмәктә, туҡтың күҙе хикмәттә.
Сытому – веселье, а у голодного хлеб на уме.
Ас хәлен туҡ белмәй.
Сытый голодного не разумеет.
Асыҡ ишекте шаҡып кермәйҙәр.
В открытую дверь не ломятся.
Асыҡ та тишек, тәҙрә лә ишек.
Небом покрыто, ветром огорожено.
Асыу башы – йүләрлек, аҙағы – үкенеп үләрлек.
Сердитый умрет – никто его не уймет.
Асыу – бысаҡ, аҡыл – таяҡ.
Гнев – не помощник.
Аҫтындағын алты ай эҙләгән.
На коне сидит, а коня ищет.
Аҫтыртын эт өрмәй тешләй.
Молчун-собака исподтишка хватает.
Аҫыл һөйәк ҙур булмаҫ, ҡайҙа барһа – хур булмаҫ.
Мал золотник, да дорог.
Ата балаһы хата булмай.
У доброго батьки добры и дитятки.
Ат аҙғыны тайға эйәрә.
Во всех годах, да не во всех умах.
Атай булмай, атайың ҡәҙерен белмәҫһең.
Нужды не испытаешь, и отца не почитаешь.
Ат аҡтығы илгә бүре килтерә.
Накаркала ворона беду.
Ат алһаң, арба кәрәк: ҡатын алһаң, барыһы ла кәрәк.
Жениться, так не лениться.
Ат асыуын арбанан алған.
Не справясь с кобылой, да по оглоблям.
Ата улын, ана ҡыҙын белмәй.
И не узнаешь вдруг, что творится вокруг.
Ат аунаған ерҙә төк ҡала.
Где конь катается, там и шерсть останется.
Атаһы болан алмағандың балаһы ҡолан алмаҫ.
Какое дерево, таков и клин: каков батька, таков и сын. (Кто от кого, тот и в того.)
Атаһы ғәйрәтле булһа, улы ғибрәтле булыр.
Каковы дядьки, таковы и дитятки.
Атанан күргән – уҡ юнған, әсәнән күргән – тун бескән.
У матери учатся шубы шить, у отца – лук точить.
Ат аяғына ат баҫмай.
Собака собаке на хвост не наступит.
Ат бирһәң – үлер, тун бирһәң – туҙыр, ә яҡшылыҡ барыһын да уҙыр.
Коня подаришь – умрет, шубу подаришь – износится, а добро все переживет.
Ат дағалағанда баҡа ботон ҡыҫтырған.
Коня куют, а жаба лапы подставляет.
Ат кеүек эшләй, эт кеүек ырылдай.
Ломит как лошадь, рычит как собака.
Ат кешнәшеп, кеше һөйләшеп таныша.
Свой своего всегда учует.
Атмаған ҡуян, аҫмаған ҡаҙан.
Медведь в лесу, а шкура продана.
Атта ла бар, тәртәлә лә бар.
Не прав медведь, что козу задрал, не права и коза, что в лес зашла.
Аттан ала ла, ҡола ла тыуа.
Семья не без урода. (В одно перо и птица не родится.)
Аттан төшөп, ишәккә атланмайҙар.
Из кобыл да в клячи.
Ат тартмаһа, арба бармай.
Лошадь не идет, так и телега стоит.
Ат – тешенән, егет эшенән билдәле.
Лошадь признают по зубам, человека – по делам.
Атым юҡ аранда, ҡайғым юҡ буранда.
Ни дров, ни лучины, живу без кручины.
Атына күрә санаһы, маҡсатына күрә сараһы.
Каковы сани, таковы и оглобли.
Атына ҡарама, затына ҡара.
Не смотри на кличку, смотри на птичку.
Атын урлатҡас, һарайын бикләгән.
Целы сани, а лошади пропали.
Атыңдан алда йүгәнеңде эҙлә.
Заведи сперва хлевину, а там и животину.
Ат әйләнеп төйәген табыр.
И конь на свою сторону рвется.
Ат яфаһын һабан белә.
Тяжесть хомута знает лошадь.
Ауан ауға барһа, ауҙа ғауға сыға.
На урода все не в угоду.
Ауыҙ – ҡолаҡта, ҡолаҡ – йыраҡта.
Рот до ушей, хоть лягушку пришей.
Ауыҙы бешкән өрөп эсер.
Обожжешься на молоке, станешь дуть и на воду.
Ауыҙын асһа, үпкәһе күренә.
Гол как сокол.
Ауыртҡан ерҙән ҡул китмәй.
Где больно, там рука, где мило, там глаза (У кого что болит, тот про то и говорит).
Ауыртҡан башҡа – тимер таяҡ.
Не было печали, да черти накачали.
Ауырымаҫ тән булмаҫ.
Без болезни и здоровью не быть.
Ауырыу китһә лә, ғәҙәт китмәй.
Болезнь отходит, а привычка – никогда.
Ауырыу хәлен һау белмәҫ. (Ас хәлен туҡ белмәй.)
Здоровый больного не разумеет.
Ахмаҡ дуҫтан аҡыллы дошман артыҡ.
Не бойся умного врага, а бойся глупого друга.
Ашаған белмәй, тураған белә. (Ҡапҡан белмәй, тапҡан белә.)
Не про то говорят, что съели, а про то, куда краюху дели.
Ашаған табағыңа төкөрмә.
Не плюй в колодец, пригодится воды напиться.
Аш алдында баш эйелә.
И пес перед хлебом смиряется.
Ашап туймағанды ялап туймаҫһың.
Ложкой не наелся, языком не налижешься.
Ашарын ашаған, йәшәрен йәшәгән.
Его песенка спета.
Аш атҡанға таш атма.
За добро худом не отвечают.
Аш – ашҡа, урыны башҡа.
Блин – не клин, брюха не расколет.
Ашҡа ла бар бер сама.
Медок сладок в меру. Знай во всем меру.
Аштың майы, һүҙҙең яйы була.
Не всякое слово в строку.
Аштың тәме хужанан.
Пища вкусна с угощающим.
Ашы булмағас, ҡалағы нимәгә.
На что ложка, коли нечего хлебать.
Ашыҡҡан – ашҡа бешкән.
Поспешишь, людей насмешишь.
Ашыҡҡан менән булмай. бойорған менән була.
Не торопись, сперва богу помолись.
Ашыҡһаң да, ҡабаланма.
Поспешай не торопясь. (Спешить не спеши, а поторапливайся.)
Ашың булмаһа ла, ҡашың булһын.
Не корми калачом, но встречай с открытой душой.
Ашыңды биргәс, ҡашыңды йыйырма.
Чем корить, так лучше не дарить.
Аш янында ат һымаҡ, эш янында эт һымаҡ.
Ретив к обеду, ленив к к работе.
Аяҡ-ҡулың өҙөлһә лә, өмөтөң өҙөлмәһен.
Колотись, бейся, а все надейся.
Байлыҡ башы – бер ҡаҙыҡ.
Богатство начинается с иголки.
2. Байлыҡ – бер айлыҡ, аҡыл – мәңгелек.
Богатство на час, а ум – до веку.
3. Байрам ашы – ҡара ҡаршы.
Хлеб-соль платежом красен.
4. Баҡа, йылан бер күлдә, икеһе лә бер телдә.
Хрен редьки не слаще, черт дьявола не лучше.
5. Бала бағыуы – йылан ағыуы.
Детушек воспитывать – не курочек пересчитать.
6. Бала балдан татлы.
Дитя слаще меда.
7. Бала бар йортта сер ятмай.
Где дети, там нет сплетни.
9. Бала заманына ҡарап тыуа.
Каковы веки, таковы и дети.
10. Бала күңеле – аҡ ҡағыз.
Детская душа, что свежая борозда: что посеешь, то и пожнешь.
11. Балалы кеше – иң бай кеше.
У кого детки, у того и ягодки.
12. Балалы өй – баҙар, балаһыҙ өй – маҙар.
Дом без детей – могила, дом с детьми – базар.
13. Бала саҡ – баллы саҡ.
Золотая пора – молодые года.
14. Бала тыйһаң, баштан тый.
Наказуй детей в юности.
15. Балаһыҙ бер илай, балалы ун илай.
Без детей горе, а с ними вдвое.
16. Балаһыҙ ғүмер – һүнгән күмер.
Без детей жить – только небо коптить.
17. Баллы һүҙ баш әйләндерә.
Льстец под словами – змей под цветами.
18. Балта-бысаҡ теймәгән, тумырған да һөйәгән.
Тяп-ляп и корабль.
19. Балтаңа ҡарап ағас һайла.
По топору и топроище.
20. Бал тәмле тип бармаҡты тешләп булмай.
Видит око, да зуб неймет.
21. Балыҡ бирһәң, бәйләп бир, башын-күҙен сәйнәп бир.
Дай яичко, да еще облупленное.
22. Балыҡ лайлы ер эҙләй, әҙәм яйлы ер эҙләй.
Рыба ищет где глубже, человек где лучше.
24. Балыҡ тотһаң, башынан тот.
Бери быка за рога.
25. Бар ине шәп саҡтар, кеҫә тулы борсаҡтар.
Было времечко, и мы ели семечко.
26. Бар йылға ла бер яҡҡа аҡмай.
Не все реки текут в одну сторону.
27. Бармаҡ араһына ит үрмәй.
Меж пальцами мясо не отрастает.
28. Бармаҡтың ҡайһыһын тешләһәң дә ауырта.
Какой бы палец не укуси – все больно.
29. Бары – бергә, юғы – уртаҡ.
Что есть – вместе, чего нет – пополам.
30. Бары менән байрам, һыны менән сайран.
Чем богаты, тем и рады.
31. Бар янына бар һыя.
Запас мешку не порча.
32. Бар яраштыра, юҡ талаштыра.
Нужда горюет, нужда воюет.
33. Батырға ла ял кәрәк.
И воеводе нужен покой.
34. Батыр үлеме бисәнән.
Переплыл море, да в луже утонул.
35. Башҡа бәлә төшмәй аҡыл кермәй.
Придет беда – купишь ума.
36. Башланған эш – бөткән эш.
Лиха беда начало.
37. Башлаусыһы булһа, ҡеүәтләүсеһе табыла.
Был бы запевала, а подголоски найдутся.
38. Башлыҡ булһаң, башлы бул, йыйырылмаҫ ҡашлы бул.
Не управишься с собою, не справишься с другим.
39. Башты ташҡа ороп булмай.
Об угол головой не удариться.
40. Баш һау булһа, бүрек табылыр.
Была бы голова, шапка найдется.
41. Башыңа төшһә, бағанаға ла сәләм бирерһең.
Поживешь на веку – поклонишься и хряку. Поклонишься и кошке в ножки.
42. Беҙ ҡапсыҡта ятмай.
Шила в мешке не утаишь.
43. Белмәгәндең беләге тыныс.
И глух, и нем – греха не вем. Чего не знаю, по тому и не скучаю.
44. Белмәйем – бер һүҙ, беләм – мең һүҙ.
Незнайка дома сидит, а знайку в суд ведут.
45. Белмәү ғәйеп түгел, белергә теләмәү ғәйеп.
Незнание – не порок, а нежелание знать – порок.
46. Беләге бар берҙе йығыр, белеме бар меңде йығыр.
Рукой победишь одного, а головой тысячи.
47. Бер аҡыл – ярты аҡыл, ике аҡыл – бер аҡыл.
Один ум – пол-ума, два ума – ум. Ум – хорошо, два – лучше.
48. Бер атыуҙа ике ҡуян.
Одним махом семерых побивахом.
49. Бер аяғын атлағансы, икенсеһен эт ашай.
Улитка едет, когда-то будет.
50. Бер боҙоҡ алма ботә тоҡто серетә.
Одна паршивая овца все стадо портит.
51. Бер булһын, берәгәйле булһын.
Редко да метко. Лучше меньше, да лучше.
53. Береһе тарта мәғрипкә, береһе тарта мәшриҡҡа.
Один тянет за гриву, другой – за хвост.
54. Бер йыл бүҙәнә һимерһә, бер йыл тартай һимерә.
Временем в горку, временем в норку.
55. Бер йәшлектә, бер ҡартлыҡта.
Молодость не без глупости, старость не без дурости. Седина в бороду, а бес в ребро.
56. Бер ҡаҙанға ике тәкә башы һыймай.
Две бараньи головы в один котел не лезут.
57. Бер ҡарын майҙы бер ҡомалаҡ серетә.
Ложка дегтя портит бочку меда.
58. Бер ҡатлылыҡ бурлыҡтан яман.
Простота хуже воровства.
59. Бер ҡатын алдында икенсеһен маҡтама.
Не поминай плешивого перед лысим гостем.
60. Бер ҡышҡа (йылға) ҡуян сарығы ла сыҙаған.
Одну зиму и шкура зайца выдержит.
61. Бер олоно, бер кесене тыңла.
Будь большой, а слушайся меньших.
62. Бер рәхмәт мең бәләнән ҡотҡарыр.
Одно спасибо тысячи бед стоит.
63. Бер тиренән тун булмай.
Из одной овчинки шубу не сошьешь.
64. Бер хата икенсеһен тарта.
Одна липа порождает другую.
65. Бер эшсегә ун башсы.
Один с сошкой, семеро с ложкой.
66. Берәүгә берәү кәрәк, ҡыйышҡа терәү кәрәк.
Опора на подпорку.
67. Берәүҙә баш ҡайғыһы, берәүҙә бүрек ҡайғыһы.
Потоп кораблям, песок журавлям.
68. Берәү ҡарай тамаша, берәү ҡарай алаша.
Кому что, а курице просо.
69. Бер яҡшыға бер шаҡшы.
Не все караси, есть и ерши.
70. Беткә үсегеп, тунын утҡа яҡҡан.
Напугал блох – бросил шубу в печь.
71. Бизмән менән гер бергә, ҡатын менән ир бергә.
Муж да жена – одна сатана.
72. Биргәндең битенә ҡарамайҙар.
Дареному коню в зубы не смотрят.
73. Бирһәң – алырһың, сәсһәң – урырһың.
Посеешь – пожнешь, положишь – возьмешь.
Источник
Вы здесь
Пословицы на башкирском языке с переводом
На данной странице собраны интересные пословицы на башкирском языке с переводом, в которых ребенок обязательно подчеркнет для себя много полезной информации на башкирском языке.
Ағас тамырына ҡарап үҫә.
Каков корень, таков и отпрыск.
Ағасына ҡарата балтаһы.
По дереву и топор.
Аҙаҡ – тутлы ҡаҙаҡ.
Потом – суп с котом.
Аҙнаһына биш йома.
Семь пятниц на неделе.
Аҙыҡлы ат арымаҫ.
Не лошадь, а корм везет.
Аҙыҡ мулда бисмилла артын ҡыҫа.
Кто нужды не знает, тот и бога забывает.
Тиккә һыйыр ҙа мышнамай.
Даром и чирей не вскочит.
Тик торған да юҡ, эш ҡырған да юҡ.
Много поту, да мало проку.
Тик торған – отторған, тик тормаған – туҡ торған.
Не потопаешь – не полопаешь. (Мало чести – стоять на месте.)
Тик тормаған телдә бәлә бар.
Кто много болтает, тот беду на себя накликает.
Тилене килегә һалып төйһәң дә, тиле булыр.
Дурака хоть в ступе толки, дураком и останется.
Тимерҙе ҡыҙыуында һуҡ.
Куй железо, пока горячо.
Тимерсе бысаҡҡа йәлсемәҫ.
Сапожник без сапога, кузнец без топора.
Тинтәктең таяғы ҡырҡ, береһе теймәһә, береһе тейер.
Дурак, что мутовка: куда не поверни, а сук напереди.
Тиң тиңде тарта, бизмән герҙе тарта.
Вяжись лычко с лычком, ремешок с ремешком.
Тирләп эшләһәң, тәмләп ашарһың.
Работай до поту, так поешь в охоту.
Тир менән сир сыға.
С потом хворь отходит.
Тирә яғым яу булһа ла, өйөм эссе һау булһын.
Хорошо с печи глядеть, как медведь козу дерет.
Тишеккә ямау, йыртыҡҡа ҡормау.
К каждой бочке затычка.
Үҙе ҡурҡа, үҙе йолҡа.
И хочется, и колется.
Үҙ елкәмде белмәйем, ҡәйнәмдеке ҡап-ҡара.
Свой затылок не вижу, а у тещи черным-черно.
Үҙемдеке – үҙәктә, кешенеке – кештәктә.
Чужая беда – смех, своя беда – грех.
Үҙем тапҡан мал түгел, атайҙыҡы йәл түгел.
Чужого добра не жаль.
Үҙем ярлы – буйым ғәрле.
Голо, да гордо.
Үҙеңде ҙурлама, кешене хурлама.
И сам не зазнавайся, и других не унижай.
Үҙе уңған егеттең ата-инәһен һорама.
Не спрашивай отца, спрашивай молодца.
Үҙе урлай, үҙе юллай.
Кутит да людей мутит.
Үҙе ут сәсә, үҙе һыу һибә.
В воду глядит, а про огонь говорит.
Үҙе юҡтың күҙе юҡ.
За глазами, что за горами.
Үҙ йортонда алйот та хужа.
И веник в бане господин.
Үҙ сүплегендә әтәс тә батыр.
И петух на своем пепелище храбрится.
Источник
Пословицы и поговорки на башкирском языке
МӘҠӘЛ ҺӘМ ӘЙТЕМДӘР
Мәҡәл һәм әйтемдәрҙә халыҡ үҙенең быуаттан-быуатҡа һуҙылған тормош тәжрибәһен, тапҡыр аҡылын, яҡшылыҡҡа булған ынтылышын сағылдырған. Улар тормошта осрай торған күренештәрҙе күҙәтеү нигеҙендә барлыҡҡа килгәндәр. Афористик жанрҙар үҙҙәренең тәбиғәте менән күп яҡлы, улар халыҡтың һөйләү телмәрен биҙәү, уның тыңлаусыға тәьҫир көсөн арттырыу өсөн ҡулланылалар.
Мәҡәл — халыҡ ижадында тормош тәжрибәһенән сығып, ыҡсым ғына итеп әйтелгән тәрән мәғәнәле тапҡыр һүҙ.
Әйтем — һамаҡлап әйтелгән һүҙ; башҡорт фольклорында тормоштоң айырым бер күренешенә ситләтеп, кинәйәләп йәки образлы итеп баһа биргән тотороҡло һүҙбәйләнеш; составы һәм төҙөлөшө тотороҡло булған, мәғәнә яғынан бер бөтөн әҙер телмәр берәмеген тәшкил иткән, лексик яҡтан ойошҡан һүҙбәйләнеш.
ТЫУҒАН ИЛ ТУРАҺЫНДА МӘҠӘЛДӘР
Иле барҙың – көнө бар.
Айғыр малға ни етә, йөрөй белгән кешегә; тыуған илгә ни етә, ҡәҙерен белгән кешегә.
Айырылған ил аҙыр, ҡушылған ил уҙыр.
Аҫыл кеше алтын тип үлмәҫ, илем тип үлер.
Ат әйләнеп төйәген табыр, һыу әйләнеп юлын табыр, ир әйләнеп илен табыр.
Ат туйған ерендә, ир тыуған илендә.
Алтын- көмөш яуған ерҙән тыуған-үҫкән ил артыҡ.
Берҙең көнө ил менән, илдең көнө ер менән.
Берҙә түгел, илдә көс.
Биле ныҡтың – иле ныҡ, иле ныҡтың – биле ныҡ.
Данлы егет ил өсөн үлер.
Дуҫынан айырылған ете йыл илар,
Иленән айырылған ғүмер буйы илар.
Ерҙең даны ирҙән.
Ерҙең көнө ил менән, илдең көнө ер менән.
Ерҙән айырылған елгә осор.
Ере байҙың – иле байыр.
Ерһеҙ кеше — илһеҙ кеше.
Икмәк – илдән, һыу – күлдән.
Ил барҙа сәпсек үлмәҫ.
Ил барҙа, ир хур булмаҫ, ир барҙа, ил хур булмаҫ.
Иле барҙың теле бар, теле барҙың иле бар.
Ил ирекһеҙ булһа, ир күрекһеҙ булыр.
Ил көйөнгәндә көйөн, ил һөйөнгәндә һөйөн.
Ил ҡәҙерен белмәгән – башын юғалтҡан,
Ер ҡәҙерен белмәгән – ашын юғалтҡан.
Ил намыҫы хур итмәҫ.
Ил терәге – ир, ир терәге – ил.
Илгә бирһән ашыңды, ил ҡәҙерләр башыңды,
Эткә бирһәң ашыңды, эттәр талар башыңды.
Илгә ҡушылһаң – ир булырһың, илдән айырылһаң – хур булырһың.
Илдең биле ныҡ булһын, ирҙең күңеле туҡ булһын.
Илдең көнө ер менән.
Илдең эше ир муйынында, ирҙең эше ил ҡуйынында.
Илдә булһа үлмәҫһең, илһеҙ көнөң күрмәҫһең.
Иле берҙәмдең, көнө берҙәм.
Иленән биҙгән ир уңмаҫ, күленән биҙгән ҡаҙ уңмаҫ.
Ир аҡылы – бер алтын, ил аҡылы – мең алтын.
Ир булһаң, илгә таян.
Ир-егеттең аҫылы ил эшендә танылыр.
Ир-егетең яҡшыһы ил менән.
Ир илендә ҡәҙерле.
Ир терәге – ер.
Ир – тыуған ерендә, ат – туйған ерендә.
Ир яҡшыһы илгә ярай.
Ирҙең даны иленән, халҡы менән еренән.
Ирҙәр айырылһа, ил таралыр.
Киң кейем туҙмаҫ, кәңәшле ил аҙмаҫ.
Көтөү ташлаған малды бүре алыр, илен ташлаған ирҙе гүр алыр.
Күл балығы менән данлы, ил халығы менән данлы.
Мал ашаған еренә, ир тыуған еренә ҡайтыр.
Осорорға ел көслө, көрәшергә ил көслө.
Яҡшылыҡ hәм изгелек тураhында мәҡәл
Изгелек ерҙә ҡалмаҫ.
Яҡшы ҡағылһа – йән һөйөнә, яман ҡағылһа – йән көйөнә.
Яҡшынан ҡасма, яманға аяҡ баҫма.
Яҡшылыҡ ҡылған – аш йыйған, яманлыҡ ҡылған – таш йыйған.
Яҡшылыҡҡа яҡшылыҡ – һәр кешенең эшелер; яманлыҡҡа яҡшылыҡ – ир кешенең эшелер.
Һандуғас тураһында мәҡәлдәр
Һандуғас булһаң, һайрай ҙа бел.
Һандуғас йырын йырлайым тип, үҙ йырыңды онотма.
Һандуғас үҙ ҡәҙерен үҙе белер.
Һандуғас һайрап еңер, ҡарға ҡарҡылдап еңер.
Һандуғас юҡ йылды ҡарға дан тотор.
Яҙ миҙгеленә мәҡәл, әйтемдәр
Яҙ эшләһәң, ҡыш алырһың.
Яҙҙың бер көнө йылды туйҙыра
Яҙҙың йәме сәскә менән, көҙҙөң йәме көлтә менән.
Көҙ бай булма, яҙ бай бул.
Көҙгө ашлыҡты көлгә сәс, яҙғы ашлыҡты боҙға сәс.
Илай-илай яҙ була, көлә-көлә көҙ була.
Көҙ килгән ҡунаҡҡа — ат ҡаҙыһы,
Яҙ килгән ҡунаҡҡа — ҡарта ярыһы.
Ҡарға, һайрап, һандуғас булмаҫ.
Ҡарға һайыҫҡан кеүек йөрөп ҡарайым тип үҙ йөрөшөн онотҡан, ти.
Ҡоштоң матурлығы төҫөнә ҡарап,кешенең матурлығы эшенә ҡарап.
Ҡошто ем менән алдайҙар.
Ҡош ояһыҙ булмай.
Ҡарға ҡарға менән осор.
Ҡарға ҡарғаның күҙен соҡомаҫ.
Ҡарға ҡарғаны маҡтай.
Сәпсек сәпсек менән оса.
Ҡарға ҡарҡылдаһа — үҙ башына.
Ҡарғанан ҡарауыл ҡуйһаң, өҫтөңә яу килтерер.
Ҡош та һайланмайынса ҡыуакҡа ҡунмай.
Ҡарға үҫтермә — күҙеңде соҡор.
Ҡарғанан ҡарсыға тыумаҫ, ҡарсыға ҡарға булмаҫ.
Ҡарғанан ҡарға тыуа.
Ҡарғанан һандуғас тыумаҫ.
Өйрәк бәпкәһе тауыҡ аҫтында сыҡһа ла һыуға тартыр.
Өйрәк йомортҡаһын тауыҡ баҫыр, бәпкәһе һыуға ҡасыр.
Һәр ҡош үҙ ояһын маҡтай.
Бөркөт бүҙәнә түгел.
Ҡарғаның үҙ тауышы үҙенә хуш.
Ҡарлуғас һандуғасҡа эйәрә алмай.
Тауыҡ, ҡанат ҡаҡһа ла, оса алмаҫ.
Һайыҫҡан һайрау менән һандуғас булмаҫ.
Һандуғас үҙ ҡәҙерен үҙе белер.
Һандуғас һайрап еңер, ҡарға ҡарҡылдап еңер.
Һандуғас юҡ йылды ҡарға дан тотор.
Ҡош һауала, ат тауҙа, егет яуҙа һынала.
Ҡошта — шоңҡар, йылҡыла — толпар (аҫыл).
Ҡоштоң бары шоңҡар булмаҫ.
ИКМӘК ТУРАҺЫНДА МӘҠӘЛДӘР
Икмәк – ил байлығы.
Икмәктән оло булма.
Икмәк аша атлама.
Икмәктең валсығын да ергә ташлама.
Икмәк сәйнәмәйенсә йотолмай.
Икмәк-тоҙҙан баш тартма.
Икмәкте хурлама, ҙурла.
Икмәктән оло аш юҡ.
Ил ҡеүәте — икмәктә.
Икмәк — илдән, һыу — күлдән.
Икмәк юлда йөк түгел.
изгелек һәм яуызлыҡ тураһында мәҡәл
Иҙгелек ерҙә ҡалмаҫ.
Изгелектең иртәһе-кисе юҡ.
Ҡөн яманы китер, әҙәм яманы китмәҫ.
Яҡшы ҡағылһа – йән һөйөнә, яман ҡағылһа – йән көйөнә.
Яҡшынан ҡасма, яманға аяҡ баҫма.
Яҡшылыҡ ҡылған – аш йыйған, яманлыҡ ҡылған – таш йыйған.
Яҡшылыҡҡа яҡшылыҡ – һәр кешенең эшелер; яманлыҡҡа яҡшылыҡ – ир кешенең эшелер.
Источник
